De absurde gebroeders Zykov

De mijnwerkers van de Dnjepretov ijzermijn in 1931. Staand, van links naar rechts: Gergi Topulev, Sergei Jaskow, Danko Brotlovitsj, Antoni Charchovitsj, Lev Zolnikov, Nikita Jaskow, Koffie Zykov, Alexandr Brotlovitsj, Pjotr Mitsja. Zittend van links naar rechts: Jozef Gernitsjin, Pavlovitj Kolchoz, Tremor Zykov, Pazkal Zykov, Maxim Birkin. Klik op de foto voor een grotere versie.

ROTTERDAM, 24 JAN. - We schrijven Rusland, 1931, drie jaar na Stalins greep naar de macht. Alle religie is al twee jaar verboden, we staan aan de vooravond van de tijd van ‘De Grote Zuivering’ die aanvangt na de moord op Sergei Kirov in 1934. Stalins waanzin begint al op het land te drukken, het eerste vijfjarenplan heeft nog drie jaar te gaan en lijkt al te zijn mislukt. De mannen van de Dnjepretov ijzermijn lijken de enigen die zich aan het vrijwel onmogelijke schema kunnen houden.

De mannen zijn daar trots op, want zoveel andere dingen hebben ze niet. Over het algemeen zijn het ernstige hardwerkende vaders, af en toe te betrappen op dronkenschap, soms slaan ze hun vrouw en kinderen. Maar ach, dat werd in die tijd nog geaccepteerd.

De mannen zijn terecht trots op hun prestatie: de fotograaf van het staatsblad Dagelijkse Spiegel, afdeling Tomsk is helemaal naar de mijn afgereisd – een reis van ruim anderhalve week – om de foto te maken. De delvers zijn lichtend voorbeeld voor de rest van de natie: deze delvers spelen het klaar, de vijfjarenplannen worden een succes en de grootsheid van Rusland, de Partij en Stalin kent geen grenzen!

In het midden van de foto staan en zitten de drie gebroeders Zykov: Koffie, Tremor en Pazkal. In vergelijking met de anderen zijn ze nog jong, vol bravoure. De Zykovs zijn de grappenmakers van het stel, hun spot luistert het harde leven onder de grond op. In de Sovjet Unie werd destijds geëxperimenteerd met tiendaagse werkweken, een schema dat onhoudbaar bleek, stress en burnout waren het gevolg al werd dat toen nog niet zo genoemd. Voorman Danko Brotlovitsj (derde staande man van rechts) in het artikel bij de foto in de Dagelijkse Spiegel: "Zonder de gebroeders Zykov zouden wij het onder de grond lang niet zo goed uithouden. Tremor, Koffie en Pazkal zijn onze schuimbanaantjes."

Alle drie de broers kenmerken zich door hun grote gevoel voor absurdisme. "De jongens zijn zo goed op elkaar ingespeeld dat ze heel subtiel de meest bizarre situaties kunnen neerzetten. Ik geloofde ooit een verhaal over jonglerende nijlpaarden", schijnt de voorman tegen de journalist gezegd te hebben.
De rolverdeling tussen de broers was dat Koffie Zykov (de oudste van de broeders, op de foto is hij 21) zich onderscheidde van zijn broers door zijn cynische humor. "Zo jong en al zo verbitterd", meldt delver Maxim Birkin aan de journalist verklaren. "Wat zal er van hem worden als hij zo oud is als ik?" Tremor Zykov (op de foto 19) is op het eerste gezicht een introverte jongen, die "enorm goed slap kan ouwehoeren", aldus boezemvriend Pavlovitj Kolchoz. "Hij laat je dingen geloven die helemaal niet kunnen." Pazkal Zykov (18) voorziet het verhaal van zijn twee oudere broers met subtiele grapjes, verwijzingen of vileine opmerkingen.

Koffie, Tremor en Pazkal Zykov werden een paar jaar na de Russisch Japanse oorlog geboren in het circa zeventig jaar eerder gestichte Vladiwostok. Tijdens de machtsstrijd tussen Trotski en Stalin in de jaren na de dood van Lenin, verhuisde vader Zykov van Vladiwostok, waar zijn opa en oma destijds waren gaan wonen, terug naar de geboorteplek van zijn ouders: Dnjepretov aan de voet van de Oeral.

Hier was destijds nog geen ijzermijn, maar werd al wel naar steenkool gegraven. Toen bleek dat er ook ijzer in de bergen te vinden was – in 1927 bij toeval ontdekt door Danko Brotlovitsj (toen nog delver in een van de steenkool mijnen) – werd Dnjepretov in rap tempo geïndustrialiseerd tot middelgrote Russische plaats, zoals in de negentiende eeuw bijvoorbeeld ook al was gebeurd in Waloonië. Waar steenkool en ijzererts samen gevonden worden, kaan immers gemakkelijk en tegen lage transportkosten staal worden gemaakt.

Dnjepretov opende in 1929, het jaar van de beurskrach, de ijzermijn en vanaf dat moment waren de gebroeders Zykov daar werkzaam. De meeste mijnwerkers werden niet oud. Stoflong was een veel voorkomende doodsoorzaak. Toch zijn de gebroeders Zykov niet in de mijn omgekomen. Koffie Zykov stierf in de winter van 1942-1943 in de slag om Stalingrad, Tremor Zykov stierf in 1951 aan longtubercolose en Pazkal Zykov stierf twee weken later aan dezelfde ziekte.